Mosterd na de maaltijd. Mattheus Passion

 

 

Mosterd na de maaltijd?

Ja, zo voelt het wel een beetje om nu nog over de Mattheus-Passie te beginnen. Maar ik doe het toch. Gewoon omdat ik het nog steeds in mijn hoofd heb. En overigens is het ook nog gewoon de ‘witte’ tijd tot aan Pinksteren. Dus het kan gewoon. Pasen is nog niet voorbij.

Een paar dagen voor Pasen, ik denk op de woensdag, appte ik collega Remko. Hij zingt in een koor en ik was een aantal jaren geleden een keer bij een uitvoering van ‘hun’ Mattheus geweest in Bunschoten-Spakenburg. “Ga je nog zingen, dit jaar?” “Ja, vrijdag. Met een koor waar ik sinds kort bij zit. In het Concertgebouw.“ schreef hij terug. “Er zijn nog een paar kaartjes.”

Dat ‘nieuwe koor’ is dus het Toonkunstkoor Amsterdam. Een amateurkoor onder leiding van Boudewijn Jansen, dat met gemak meedraait in het professionele circuit. Het orkest was het Concertgebouw Kamerorkest. Dat kan ik met één woord beschrijven: wereldklasse. De solisten waren ook allemaal professionals: Seil Kim, Niklaus Kost, Siri Karoline Thornhill, Franziska Gottwald, Denzil Delaere en Frans Fiselier. Fenomenaal! En het Roder Jongenskoor (voor de pauze), natuurlijk geen professionals, maar wel haarzuiver. Een veelbelovende bezetting.

En daar zaten we dus, op Goede Vrijdag nog wel, in het Concertgebouw Amsterdam. Het had wel een beetje zeer gedaan want noch de kaartjes noch het parkeren waren een koopje geweest. Maar ja, dat was natuurlijk niets vergeleken met het offer dat daar voor onze ogen werd gebracht. En ja, dan heb ik het natuurlijk in eerste instantie over het lijdensverhaal waar de Passie over gaat. Maar toch ook wel een beetje over wat de musici en de zangers daar voor ons over bleken te hebben. Ik heb het niet getimed, maar een uurtje of drie hebben we daar wel gezeten. En de dames en heren musici, solisten en koorleden hebben al die tijd op de toppen van hun kunnen staan musiceren. Dat vereist botweg conditie. En focus, toewijding. Een avond voor de buis is andere koek.

En hoe was het dan, Wino?

Nou, ik heb verschillende uitvoeringen van de Mattheus op CD en DVD en ik heb er ook al een aantal live meegemaakt. Maar zoiets moois als dit had ik nog niet gehoord. Om te beginnen: de grote zaal van het Concertgebouw is een concertzaal, geen kerk. In een kerk heb je veel nagalm. De muziek vult de ruimte, het komt van alle kanten en de geluiden lopen door als waterverfkleuren. Als het koor even een missertje maakt, valt dat vaak niet zo op omdat de nieuwe noten zich vermengen met noten van meerdere seconden geleden. Als zangers en musici accenten willen leggen, moeten die heel dik worden aangezet, want anders gaan ze verloren. Maar het Concertgebouw is juist ‘droog’. Dat geeft heel veel mogelijkheden om nuances uit te drukken. Maar de zaal is ook onverbiddelijk. Het publiek hoort alles, ook de missers. Nou, ik heb exact één klein missertje gehoord in drie uur live uitvoering van deze uiterst lastig te spelen en te zingen muziek. Alleen dat al is een prestatie van formaat. Maar dat is toch nog niet eens waarom ik er zó van ondersteboven was. Dat waren vooral de nuances in de uitvoering. Bijvoorbeeld de frasering: waar liggen de accenten en waar vallen de stiltes? Die frasering en de dynamiek waren fenomenaal. Bijvoorbeeld in ‘Sind Blitze und Donner” schrok ik echt van het onweer! Ook de omgang met de tempowisselingen in de muziek was uiterst subtiel.

De magie van religieuze muziek zit voor mij veel in de dissonanten, wissels, tempi en in de stiltes. Bij iedere dissonant, toonsoortwissel, syncoop of tempowissel opent zich de deur naar de hemel weer wat verder en in de stilte stroomt het Goddelijke dan door die open deur naar binnen. En omdat die stiltes in een concertzaal echt stil zijn, kan er veel naar binnen. En dan gebeurt het! Kippenvel, een brok in mijn keel en tranen in mijn ogen.

En let wel, dit wonder voltrekt zich alleen maar bij een geniale compositie als deze en als het orkest, de solisten en de koren zich laten inspireren, perfect met elkaar musiceren, als de zaal het toelaat en als het publiek in staat is om het te ontvangen.

Alles kwam bij elkaar, die avond.

“De Matthäus van 2022 wordt onze mooiste ooit.” schrijft Marjolein Zinkstok van het Toonkunstkoor Amsterdam in het programmaboekje/libretto. Het was in ieder geval de mooiste die ik ooit heb gehoord.

Wino Penris