Komma. broeder Dieleman

Muzikaal gezien bevindt Tonnie Dieleman, de man die schuil gaat achter de artiestennaam broeder Dieleman, zich vrijwel op een eenzaam, onbewoond, Zeeuws, eiland. Diep in zichzelf gekeerd, ideeën en inspiratie tappend uit de bron die hij daar heeft gevonden. Die kunnen zich uiten in muziek, maar ook andere kunstvormen. Dat alles vormt uiteindelijk de nieuwe plaat van broeder Dieleman.

Op sommige onderdelen van Komma is zelfs de term muziek onvoldoende, wellicht zelfs ongepast. Broeder Dieleman schotelt ons pure natuur voor. Doe je ogen dicht en je bent wandelaar en luisteraar tegelijk in het 'Gat van Pinten'. Een water in Zeeuws Vlaanderen, waar een groot deel van Komma, het instrumentale deel, zijn oorsprong vindt. Het ruisen van de wind, fluitende vogels, water, sfeerimpressies, geluidsopnames. Hier omheen speelt broeder Dieleman zijn krassende, met een strijkstok bespeelde, akoestische gitaar noten, een basis van of een aanzet tot een melodie, die komt en verdwijnt als een windvlaag op een windstille dag. Even vervreemdend als betoverend. Even afstotelijk als aantrekkend. Majestueus.

Daarmee doet hij niets nieuws. Op 'Uut de Bron', zijn album uit 2015 dat ex aequo met Sophie Hungers 'Supermoon' als eerste eindigde in mijn lijst van dat jaar, is deze werkwijze al te horen. Op Komma neemt hij dit gegeven nog een stap verder. Een hele cd/lp van de dubbelplaat is een collage. De spoken word gedeelten zijn voor de gemiddelde Nederlander, waar ik mijzelf voor het gemak toe reken, vrijwel onverstaanbaar. Het mysterie van 'Gat Van Pinten', alleen maar verder verhogend.

Foto: Tonnie Dieleman

Broeder Dieleman inviteert zijn luisteraars/de luisteraar in een wereld te stappen die de zijne is of in ieder geval deels is. (Hij woont en werkt inmiddels op het "grote" eiland Walcheren.) Wie dat doet gaat inderdaad op avontuur in de natuur van een klein stukje Nederland, aan de rand van ons land en wordt verlost van ieder gevoel van haast, druk, welvaart, de noodzaak om wat dan ook te doen. 'Gat Van Pinten', deel een en twee zijn de absolute, totale onthaasting. Luister hiernaar en ieder vorm van mindfullness of oosterse ontspanningstechnieken zijn overbodig. Kortom, (zelfs auditief) wandelen in de natuur en zien en horen kan uitzonderlijk helend werken.

Zonder de ervaring van/met 'Uut De Bron' had ik waarschijnlijk nooit naar 'Gat Van Pinten' kunnen luisteren. Mijn eerste indruk is dan ook dat ik 'Uut De Bron' beter vind. Juist omdat de twee peilers van broeder Dielemans muziek hierop samenkomen in een ultieme mix van muziek, tekst en sfeer. Het is ook aannemelijk dat broeder Dieleman het geheel dat Komma vormt, niet had kunnen maken zonder 'Uut De Bron'. Alles valt samen op Komma. In die zin is Komma een weerspiegeling van het diepste zijn van Tonnie Dieleman en dat wat hem drijft. En dat betreft uitersten, zoals te horen valt tussen plaat een en twee. Er is voor nu even geen tussenweg, die 'Uut De Bron' wel kende. Mijn tweede indruk is dan ook dat Komma, nog meer dan zijn voorganger, de perfectie benadert.

Foto: Tonnie Dieleman

'Gat Van Pinten' is slechts de helft van het verhaal Komma. De eerste plaat bevat de liedjes. Nu is dat bij broeder Dieleman voor sommige mensen een bezoeking. Ik spreek hier uit persoonlijke ervaring uit mijn directe omgeving. Wie echter de sleutel ontdekt tot deze muziek is al snel erg onder de indruk. En zo ik weer na beluistering van de eerste plaat van Komma.

Vraag me niet om de muziek van Komma in een hoekje te duwen. Het lukt me simpelweg niet. Het is broeder Dieleman. Neem het verhaal over drinkebroer 'Christophorus'. 'Hij heeft Jezus nog op zijn schouder gedragen', maar wordt nu beschimpt: "halve gare", "vieze apostel", "sukkelaar" terwijl hij er met zijn jas al aan, staand in de deur, nog eentje neemt. Een pracht verhaal, maar wie op de muziek let, zou kunnen concluderen dat ieder instrument, maar iets doet. Het past, maar is geen geheel. En dan komt alles toch nog bij elkaar vanaf het moment dat de banjo mee gaat doen. Blaasinstrumenten komen er bij en alles speelt er lekker oplos. Los en toch een. Razend knap en zo mooi.

Dat is iets nieuws in de muziek van broeder Dieleman. Het arrangement is zeker iets rijker dan voorheen. Ondanks dat een zekere leegte of ruimte in de muziek aanwezig blijft, is er meer muziek. In 'De Groeten' refereert de muziek zeker aan wat De Kift al jaren doet. Dat is echter maar een heel klein aspect van Komma. Eigenlijk doet iedere referentie Komma te kort. Het is een eigen wereld, een eigen platform. Luister naar 'Jane Pape' en hoor die wereld open gaan. "In de naam des Heeren .. in alle kleuren rouw". In het zwart, maar vol vragen over de oprechtheid van Jane Pape. Die zoektocht zit in meer nummers, "Geloven dat is keuzes maken, en dat je da je n hart in legt". Zoals heel Komma een zoektocht is naar heden en verleden, naar wat is en wat voorbij is, tussen stad en natuur en wat er over is en blijft.

Foto: Tonnie Dieleman

In die zin is de muziek dan ook meer dan ooit een excuus om een verhaal te vertellen. Broeder Dieleman is daarmee dan ook het predicaat muzikant volledig ontgroeit. Misschien is hij nu meer dichter dan muzikant. De muziek zit prima in elkaar, al lijkt het soms meer een jam dan iets dat door streng repeteren in elkaar is gezet. Dat losse schetst de sfeer van de tekst telkens weer compleet treffend, uitgetekend. Deze paradox doorschiet diverse nummers, uiterst succesvol. Dat maakt Komma zo compleet en geslaagd. Een plaat om stil van te worden (ondanks al deze letters, ja).

Gisteren noemde .No deze plaat al een meesterwerk op dit blog. Ik sluit me daar bij aan. Komma? De plaat is een meesterwerk van eenzame schoonheid. Anders dan alles waar ik normaal graag naar luister. Zoals ik al schreef, broeder Dieleman zit op een eenzaam eiland, maar precies het juiste.

En overigens, dit is geen plaat, of beter, de plaat is een onderdeel van een kunstwerk. De hier getoonde foto's zijn er drie van velen, die allemaal te vinden zijn in de luxe uitgave van Komma, een feest voor oog en oor.

Wo.

Je kunt hier luisteren naar Komma en het album bestellen:

http://www.snowstar.nl/release/komma/

of luister naar onze Spotify Playlist en vind uit waar we over schrijven:

https://open.spotify.com/user/glazu53/playlist/6R9FgPd2btrMuMaIrYeCh6?si=KI6LzLaAS5K-wsez5oSO2g