The Köln Concert. Ralph van Raat

De Vereening, Nijmegen. 30 april 2022

Foto: Astrid van der Meijs

1975. Ik zat nog op de middelbare school. Mijn muzieksmaak was zich nog aan het ontwikkelen. Ik luisterde alles: pop, klassiek, oude muziek, minimal, folk, soul (liefst van die heel bombastische), blues, jazz… en nog veel meer. Het kon nog alle kanten op. En dat is het ook gegaan. En gaat het nog steeds.

En toen stond daar opeens die dubbel-LP in de bakken met die foto van Jarrett, in slaap gevallen met zijn hoofd op de piano. “Dat moet wel heel rustige muziek zijn”, dacht ik. “Toch maar eens luisteren.”

Daarmee opende zich een stuk van het muzikale universum dat ik nog niet kende: geïmproviseerde muziek die het midden houdt tussen wat we nu neoklassiek noemen en jazz. En daar wordt dan doorheen geneuried en gekreund. En met voeten gestampt. Hm, dat klinkt misschien niet heel aantrekkelijk, maar ik ga niet verder proberen te beschrijven hoe die muziek klinkt. Ga het zelf maar eens beluisteren als het je interesseert. Ik vond en vind het in ieder geval fantastisch! Grijsgedraaid heb ik hem.

… Destijds. Ik heb de LP nu al zeker twintig jaar niet meer gedraaid, maar toch word ik regelmatig wakker met deze muziek in mijn hoofd. Het is de invasieve exoot van de muziek: als je het eenmaal in je hoofd hebt, gaat het nooit meer weg. Maar, geen probleem. Ook in mijn hoofd blijft het schitterend.

En nu heeft Ralph van Raat, docent aan het Conservatorium van Amsterdam, het dus in zijn hoofd gehaald dat het een goed idee is om dit absolute unicum, het hoogtepunt van Jarrett’s carrière, 47 jaar na dato nog een keer dunnetjes over te gaan doen. Hoe kom je d’r op?

Zoals gezegd, het Köln Concert was destijds volledig geïmproviseerd, maar er zijn liefhebbers die vanaf de LP de muziek noot voor noot hebben genoteerd. Deze partituren vormden het uitgangspunt voor Ralph van Raat. Hij heeft ze hier en daar wat aangepast: sommige wat zoekerige stukken weggelaten en andere wat verder uitgewerkt.

En dat moest ik natuurlijk zien en horen! In de zaal bevond zich een groot aantal mannen van mijn leeftijd en wat ouder. Sommigen vergezeld door hun levenspartner. Ja, Keith was destijds echt een mannendingetje. Voor mannen die niet van voetbal hielden, dat dan weer wel. Er zaten hier en daar wat mensen met de ‘originele’ partituren op schoot mee te lezen. Dat ken ik eigenlijk alleen van de Mattheus Passie. Een redelijk hoog freak-gehalte. Gemiddeld wat afwijkend van het gemiddelde. Ik voelde me volkomen thuis.

En, tja, nou, ik moet zeggen: het was een geweldig idee, Ralph!

Ralph van Raat is een virtuoos op de piano. Dat moet ook wel want het werk is nogal …. veeleisend. De vleugel (als ik het goed gezien heb een Steinway) trok het af en toe niet helemaal. Tijdens de meest dynamische stukken werd het geluid één blikkerige brij. Dat was jammer.

Maar, een kniesoor die daarop let. Het was een magische avond. Ralph wist wonder boven wonder de spanning van de improvisatie op te roepen.

De sfeer in de zaal was uniek. Liefdevol. We raakten na afloop in diepe gesprekken met ons totaal onbekenden. En als dan de naam Keith Jarrett viel (“Jarrett Zelf…”), was dat in een gewijde sfeer.

Maar ik heb toch ook iets gemist: Ralph van Raat kreunde niet. Hij stampte wel met zijn voeten, dat wel. Maar hij kreunde niet. Ik had het niet verwacht, maar ik heb het gemist.

En dan te weten dat er opnamen zijn van het Köln Concert waaruit het geneurie en gekreun is weggehaald.

Zonde! Doodzonde!

Wino Penris